Het bestuur van Arent thoe Boecop en met name Willem van Norel hebben na de verschijning van het herdenkingsboek Elburg en omstreken in oorlogstijd 1940-1945 heel veel positieve reacties ontvangen.
In de eerste twee weken van april stond het herdenkingsboek bij de Elburger Boekhandel op nummer 2 in de Boeken Top 10. Ook in ’t Harde verliep de verkoop van het herdenkingsboek goed. Boekhandel Marsman koos het herdenkingsboek als Boek van de Maand. Maar niet alleen binnen de eigen gemeente werd het boek goed ontvangen, ook daarbuiten en in alle lagen van de bevolking klonken opgetogen geluiden. Een kleine bloemlezing:
In Leiden werd het boek enthousiast ontvangen door Prof. dr. Hans Blom, historicus en voormalig directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD). Hij reageerde uitbundig:
‘Wat een schitterend verzorgd boek. Jullie weten van uitgeven in Elburg!’, zo stak hij van wal, en vervolgde: ‘Interessant bij toeval ook het verhaal van Atie Visser tegen te komen, dat hier in Leiden veel commotie gaf een paar jaar geleden toe ze ‘uit de box’ kwam met die bekentenis.’ Tot slot vermeldt Hans dat het boek ‘een ereplaats krijgt naast het vorige prachtboek over Elburg’ dat hij bezit.
Prof. dr. Hans Blom
Gerrit Jan Wolffensperger
Zo klom ook Gerrit Jan Wolffensperger uit Amsterdam in de spreekwoordelijke pen om ons te laten weten dat hij erg verguld was met het boek en het aandeel daarin over zijn vader:
‘Het bijzondere van je boek is dat het de oorlog beschrijft op micro-niveau’. Volgens Wolffensperger legt het boek het accent op de ‘individuele mensen in de oorlog, met hun achtergrond en belevenissen.’ Hij is ontroerd door de passage over zijn vader: ‘Niet alleen mijn eigen vader, Gerrit Jan van der Veen, was dapper in de oorlog, maar ook mijn tweede vader, laat hij weten.
’Het doorgeven van de oorlogsverhalen raakt mensen. Het maakt de tongen los, het zet mensen ertoe aan om erover in gesprek te komen of om persoonlijke verhalen, die soms diep weggestopt waren, te delen’.
Robert Sylvain Kahn was tijdens de periode 1942-1945 met zijn Joodse ouders en zuster Rose-Mary ondergedoken bij de familie Van Zeeburg op de boerderij Soppenhof (Veldweg) te Doornspijk.
Robert S. Kahn was directeur van het bekende modehuis Hirsch en Cie (op het Leidscheplein te Amsterdam), waarvan zijn vader René Kahn ook directeur was geweest. Robert S. Kahn is inmiddels 98 jaar oud en nog zeer scherp van geest. Enkele maanden geleden was hij nog bij de familie Van Zeeburg aan de Veldweg in Doornspijk op bezoek om zijn kleinzoon de onderduikplek te laten zien.
Op zaterdag 18 april 2020 gaf hij zijn reactie op het herdenkingsboek:
‘Het is een geweldig boek. Het is mij wel drie bedankbrieven waard. Fantastisch dat jullie deze verhalen door middel van dit schitterende boek doorgeven aan zovele scholieren. Ik moet nog vaak aan die tijd in Doornspijk denken. Ik hoop je nog eens te ontmoeten, wellicht op de uitgestelde presentatieavond later in het jaar.’
De familie Kahn. Rechts boven staat Robert Sylvain Kahn.
Hans Peeper (rechts) met zijn kleinzoon tijdens een lezing in Kamp Westerbork (2019)
Hans Peeper uit Amstelveen is een goede bekende van Willem van Norel. Hij is meerdere keren in Elburg geweest en trad in januari 2020 nog op als gastspreker in Kamp Westerbork voor de leerlingen van het Nuborgh College Lambert Franckens. Hans heeft als 6-jarig jongetje met zijn vader Bergen-Belsen overleefd.
‘Ik heb het boek al even doorgebladerd en o.a. het voorwoord van Jan Terlouw gelezen’, zegt Hans, na uitgebreide dankzegging voor het ontvangen boek. ‘Ook is me opgevallen hoe je de gebeurtenissen in Elburg in een breder perspectief plaatst’, gaat Hans verder, en vervolgt: ‘Het boek leest makkelijk door het boeiende van alle persoonlijke verhalen, triest dat de achtergrond zo vreselijk was.’
Gerdi Verbeet is oud-voorzitter van de Tweede Kamer en momenteel voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. In een warme brief schreef ze aan Willem:
‘Ik heb er vanmiddag direct urenlang in zitten lezen. Zeer de moeite waard! Geweldig dat niet alleen de leden van de historische vereniging, maar ook de 2700 leerlingen van groep 7 en 8 en van het voortgezet onderwijs dit boek ontvangen als herinnering aan de Tweede Wereldoorlog, een periode die voor de meeste Nederlanders ook 75 jaar na de bevrijding nog steeds een moreel ijkpunt vormt’. Ze besluit met de woorden: ‘Laten we hopen dat deze corona‑crisis ons ook iets terugbrengt van de saamhorigheid en moed in de oorlog.
Gerdi Verbeet
Rozette Kats
Ook van Rozette Kats uit Amsterdam, voormalig begeleidster van Jules Schelvis (1921-2016) kreeg Willem een warme brief. Ze schrijft onder andere:
‘Een geschenk van grote waarde, waarmee ik heel blij ben. Het ziet er fantastisch uit, is heel mooi vorm gegeven (compliment voor Annet Land!)‘, schrijft Rozette. ‘Wel zag ik al dat je in je nawoord nog even aan Jules refereerde, wat mij natuurlijk heel erg goed deed. Juist gisteren was het precies vier jaar geleden dat hij voorgoed de ogen sloot. Jij hebt op deze manier in ieder geval nog eens extra een geweldige bijdrage geleverd aan Jules’ opdracht om de verhalen door te vertellen’, besluit Rozette, die onlangs nog in Herinneringskamp Westerbork een ooggetuigenlezing hield voor de leerlingen van havo-3 van het Nuborgh College Lambert Franckens.
Ook Ad van Liempt schreef een enthousiaste reactie:
‘Het is een indrukwekkend werk geworden. Wat ziet het er schitterend uit, wat is het enorm rijk geïllustreerd en vooral: wat een geweldige research ligt eraan ten grondslag! Al die persoonlijke ervaringen, van verzetsmensen, Joodse slachtoffers en onderduikers, NSB’ers, bestuurders, onderduikgevers – ik denk niet dat er een gemeente in Nederland is waarvan de bezettingsperiode zo grondig en gedetailleerd is onderzocht en beschreven’. En hij vervolgt: ‘Het past ook heel goed in de belangrijkste trend in de historiografie over de oorlog: het accent komt steeds meer op het lokale en op het persoonlijke. Daardoor blijft de geschiedenis levendig, daarmee kun je ook de jonge generaties boeien’, en neemt volgens eigen zeggen ‘zijn hoed zelfs eerbiedig af’.
Ad van Liempt
Geertje ter Achter-van Zoeren
Geertje ter Agter- van Zoeren (1913) mocht in april 2020 op 106-jarige leeftijd het herdenkingsboek in ontvangst nemen. Geertje heeft twee wereldoorlogen meegemaakt. Van de Eerste Wereldoorlog wist ze zich weinig te herinneren. Ze was vijf jaar oud toen er een einde kwam aan deze oorlog. Aan de Tweede Wereldoorlog heeft Geertje diverse herinneringen. Geertje was op 13 juli 1944 toevallig aanwezig in het pand Beekstraat 4 toen er een overval plaats vond op het distributiekantoor. Ze was er om bonnen te halen voor schoenen voor haar zoontje toen ze getuige was de overval. Ze schrok enorm toen de overvallers de aanwezigen opsloten in een kamer. Na haar vrijlating werd ze verhoord voor het opmaken van een proces-verbaal. Pas later begreep ze dat de overval door verzetsmensen was uitgevoerd met de bedoeling om bonkaarten en stamkaarten te bemachtigen. Geertje ter Agter-van Zoeren heeft met interesse kennis genomen van het herdenkingsboek. Veel van de beschreven gebeurtenissen en foto’s riepen bij haar herkenning op.
Henk van Leeuwen uit Nijverdal schreef in een reactie aan Willem:
’Ik heb het herdenkingsboek al grotendeels gelezen en ben erg onder de indruk van de inhoud. Het is een bijzonder boek, veelomvattend en zeer lezenswaard. Ik ben onder de indruk van wat mensen meegemaakt hebben en onder welke afschuwelijke omstandigheden. Dat er gerelateerd aan zo’n betrekkelijk kleine omgeving zoveel gebeurd is en vooral sinds medio 1944, trof me sterk.
Hartelijk dank voor al het werk dat het redactieteam en vooral jij daaraan besteed hebben. Ook de lay-out is smaakvol.’
Henk van Leeuwen
Aartje Spaan-Polinder
Aartje Spaan-Polinder (1933-2021) uit ’t Harde was eveneens zeer verguld met het boek. Ze sprak de volgende woorden:
’Ik zit vrijwel iedere dag in het boek te lezen. Ik herken heel veel. Het in brand steken van de boerderij van de familie Van Os zie ik nog zo voor me. Vaak zit ik ’s avonds tot na elf uur in het boek te lezen. Het is een prachtig, waardevol boek geworden.’
Aartje Spaan-Polinder stierf op 21 april 2021 in de leeftijd van 87 jaar.
Oud-penningmeester Chris Hengeveld gaf de volgende reactie:
’Het resultaat van jouw drukke periode mag er zijn: een schitterend herdenkingsboek over de Tweede Wereldoorlog. Mijn complimenten!! Het is ook mooi dat de schooljeugd dit boek krijgt: de Tweede Wereldoorlog is een periode die wij nooit mogen vergeten. Wij niet, maar ook de generaties na ons niet. Voor mij was de Tweede Wereldoorlog in Elburg toch een beetje een onbekend gebied.
Iedereen die ik spreek is onder de indruk van dit boek. Vol trots (ik voel mij nog steeds een AtB-er) zeg ik dan dat het schrijven van een dergelijk boek bij jou (en uiteraard ook jouw team) in vertrouwde handen is. Het blijkt maar weer eens hoe belangrijk jij bent voor Arent thoe Boecop. Ik hoop dat iedereen dit inziet. De kerkdienst in de Grote Kerk van gistermorgen (19 april 2020) was door dominee Mensink geheel in het teken van de bevrijding van Elburg gesteld. Een mooie dienst!’
Chris Hengeveld
Henk Scholten (links) en Frits Kroese (rechts)
De oud-verzetslieden Henk Scholten (1927-2020) en Frits Kroese (1924-2020) waren bijzonder blij met het herdenkingsboek. Hun uitgebreide ooggetuigenverslagen zijn opgenomen in het boek. Hun beider leven is door de oorlogsgeschiedenis bepaald. Beiden benadrukten nog eens dat het heel belangrijk is dat de verhalen over de oorlog worden doorgegeven aan de jongere generaties.
Heel jammer is dat Henk Scholten geheel onverwacht op 19 juli 2020 is overleden. Troostvol is dat hij vol enthousiasme en met grote toewijding zijn verhaal heeft kunnen doorgeven.
Op donderdag 26 november 2020 kwam er een einde aan het leven van Frits Kroese. Hij is in alle rust in zijn woning in Naarden ingeslapen. Frits Kroese bereikte de hoge leeftijd van 96 jaar.
Ten slotte
In de weken en maanden na verschijning van het boek bleven de reacties in de vorm van e-mails, brieven en telefoontjes binnenstromen. De waardering spreekt ook uit het feit dat er vanaf begin april bijna 150 nieuwe leden zich hebben aangemeld bij Arent thoe Boecop. Daarnaast doneerden heel veel mensen uit waardering een financiële gift. Het bestuur van Arent thoe Boecop is heel blij met deze geweldige steun!