Opdracht 5 – Deportatie Elburger Joden

In Kamp Westerbork bevindt zich een heel bijzonder gedenkmonument. Op initiatief van oud-gevangenen zijn op de voormalige appèlplaats van het kamp 102.000 rode steentjes geplaatst. Ze vormen een herdenkingsmonument in de vorm van de kaart van Nederland. Naast de massaliteit benadrukt dit monument ook de individualiteit van de slachtoffers. Bekijk eerst het onderstaande filmpje over het monument van de 102.000 stenen.

DEPORTATIES
Raadpleeg de rubrieken Oorlogsmonumenten (Joods monument Elburg) en Jodenvervolging (Lijst met slachtoffers). Op het monument van de Joodse begraafplaats zijn namen aangebracht van de Joodse slachtoffers die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden gedeporteerd. Op de plaquette op de muur van de Joodse begraafplaats staan 21 namen.

     
Bezoek de website www.joodsmonument.nl. Op deze indrukwekkende site staan de namen vermeld van 102.000 Joodse mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit Nederland zijn gedeporteerd en omgebracht in de vernietigingskampen van de Nazi’s. Zoek onderstaande namen van de Elburgse Joodse slachtoffers op. Je mag natuurlijk ook gebruik maken van de website www.elburginoorlogstijd.nl bij de rubriek Jodenvervolging.

David Beem
Ezechiël Beem
Samuël Beem
Esther de Lange-Cracau
Isidor Förster
Carolien Förster
Janette Förster
Schoontje Förster
Heintje van Hamberg
Jozeph Steinhauer
Barend de Hond
Sientje de Hond-Beem
David Ezechiël de Hond
Jacob de Hond
Klaartje de Hond
Aäron de Lange
Jozeph de Lange
Mietje de Lange
Jacob Vecht
Sophia Vecht-Levie
Mozes Vecht

Opmerkelijk is dat twee namen op dit monument ontbreken: Leontina Steinhauer-Schapira en haar dochtertje Gerda Steinhauer. Betrek ook deze twee namen bij je onderzoek.

   
Om de vijf jaar worden in Kamp Westerbork door nabestaanden en vrijwilligers de namen gelezen van 102.000 Joodse en Roma en Sinti slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. In 2020 begon deze indrukwekkende bijeenkomst op 23 januari. Het voorlezen van deze enorme lijst met namen duurde vijf dagen en vijf nachten. Het onderstaande filmpje is gemaakt door RTV Drenthe. Bekijk voordat je met de opdrachten begint eerst deze korte documentaire.

Opdrachten

1. Open de website www.joodsmonument.nl. Zoek bovenstaande 23 namen op en maak een overzicht van de deportaties. De zoekmachine staat rechtsboven in het beeldscherm. Een tweede bron is de website www.elburginoorlogstijd.nl. Ook daar kun je met handig zoeken veel informatie vinden. Vermeld van de 23 Elburger Joden de geboortedata, de geboorteplaats, de sterfdata en de plaats waar deze mensen zijn omgekomen. Probeer vervolgens bijzonderheden over de transporten te verzamelen. Vanuit Kamp Westerbork hebben 93 transporten plaatsgevonden. Twee transporten gingen vanuit Amsterdam rechtstreeks naar Theresienstadt. Een transport ging vanuit Kamp Vught naar Auschwitz en een transport ging vanuit Apeldoorn naar Auschwitz. Raadpleeg voor deze gegevens ook het indrukwekkende boek In Memoriam van Guus Luijters en Aline Pennewaard (Nieuw-Amsterdam, 2012).

Een voorbeeld: Jozeph de Lange (en zijn vrouw Hetty Hes) maakten deel uit van Transport 72 van Westerbork naar Sobibor. In de 50 wagons zaten 2209 gedeporteerden, van wie 464 kinderen. Niemand van dit transport heeft de oorlog overleefd. Welke conclusies kun je uiteindelijk naar aanleiding van dit overzicht trekken?

2. Een van de meest gruwelijke transporten was het zogenaamde kindertransport op 8 juni 1943. Zoek (zoveel mogelijk) informatie op over dit 68e transport. Om hoeveel kinderen ging het? Probeer er een naam van een kind uit te halen waarover je wat meer gegevens weet te benoemen. In Kamp Vught is een monument aanwezig dat herinnert aan dit gruwelijke transport. Probeer ook daar enige informatie over op te zoeken.  

3. In Nederland heeft ongeveer 78 procent van de joodse gemeenschap de oorlog niet overleefd. Alleen in Polen ligt dit percentage hoger! In België en Frankrijk hebben respectievelijk ongeveer 40 procent en 25 procent van de Joden de oorlog niet overleefd. En in Denemarken overleefde 95 procent van de Joden de Tweede Wereldoorlog. Probeer enkele verklaringen te vinden waarom in Nederland het percentage gedeporteerde en omgekomen Joden zo hoog ligt in vergelijking tot Frankrijk, België en Denemarken.

   
   
Jules Schelvis (1921-2016) en zijn familie werden op 1 juni 1943 vanuit Westerbork gedeporteerd. naar Sobibor. Over dit transport heeft hij in 2012 een indrukwekkend boekje geschreven. Het was transport 67. In de trein zaten 3.006 Joden, waaronder 595 kinderen. Jules bleek achteraf de enige van dit transport die de oorlog wist te overleven. In dezelfde treinwagons zaten ook de Elburgers Esther de Lange-Cracau en haar dochter Mietje de Lange. Zij werden direct na aankomst in Sobibor vergast. In 2015 vertelde Jules Schelvis zijn indrukwekkende oorlogsverhaal bij de herdenking in Kamp Westerbork. Van deze herdenkingsbijeenkomst is een indringende documentaire gemaakt. Bekijk dit filmpje om jezelf een beeld te vormen hoe Jules Schelvis wist te overleven…