Opdracht 2 – Foto’s als historische bron

INTRODUCTIE
Bij deze opdracht worden leerlingen gestimuleerd om een foto’s in de historische context te beoordelen. Daarbij wordt uitgegaan van de methode Visible Thinking. Bij deze vorm proberen leerlingen te benoemen wat ze denken en worden ze gestimuleerd om naar elkaar te luisteren en inzicht te krijgen in elkaars gezichtspunten. Bij het beoordelen van een historische foto spelen drie vragen een belangrijke rol:

  • Wat zie je?
  • Waar gaat het over?
  • Welke vragen heb je?

Doel
Het doel van deze methode is om leerlingen zorgvuldig te laten kijken naar een historische foto. Vervolgens moet de leerling proberen zijn/haar gedachten op te schrijven. Een goede onderbouwing is daarbij noodzakelijk. De foto dient als vertrekpunt voor verder onderzoek.

Vorm
Deze methode kan in groepsvorm worden uitgevoerd, maar het is ook denkbaar dat twee leerlingen hun ervaringen met elkaar delen.

Start
Het is raadzaam dat de leerlingen werken met behulp van een stappenplan. Drie vragen kunnen daarbij helpen:

  • Ik zie ……………….
  • Ik denk na waarover het gaat …………………………
  • Ik vraag me af ……………………………….

Het is de bedoeling om deze gedachten te delen om vervolgens tot een persoonlijke conclusie over de foto te komen.

Stappenplan
De leerlingen kijken en observeren in alle rust de historische foto.
De leerlingen omschrijven de foto zonder daarbij te interpreteren.
De leerlingen interpreteren de foto een geven daarbij een onderbouwing.
De leerlingen schrijven de nog overgebleven vragen op en denken na over een mogelijke interpretatie.

Bron: Gevangen in beelden. Visible Thinking Routines ontsluiten de fotocollectie van Kamp Westerbork. In: Kleio, 2020.

Benodigd PDF bestand met uitleg over Visible Thinking: Visible_Thinking_HCKW_foto_1_docent

HISTORISCHE BRONNEN
Hoe komen we eigenlijk aan onze kennis over het verleden? Op basis waarvan kunnen we betrouwbare uitspraken over het verleden doen? Kennis over het verleden is afkomstig uit de restanten ervan. Zonder tijdmachine zijn die resten (ook wel: bronnen) de enige manier om vragen over het verleden te beantwoorden. Maar daarvoor bestaan wel voorwaarden en afspraken. Foto’s vormen heel bijzondere historische bronnen. Je moet foto’s contextualiseren in de tijd waarin ze zijn gemaakt. Daarover leer je meer in dit filmpje.

Foto-opdracht

In het boek Elburg en omstreken in oorlogstijd 1940-1945 zijn bijna 600 foto’s opgenomen. Veel foto’s zijn bijzonder. We gaan ons verdiepen in zeven unieke foto’s die elk een bijzonder verhaal vertegenwoordigen. Aan de hand van de methode Visible Thinking gaan we deze foto’s nader bestuderen en analyseren. Volg daarbij het stappenplan:

  1. Wat zie je precies?
  2. Waar gaat deze foto over?
  3. Welke vragen roept deze foto op?

Bij iedere foto wordt een korte omschrijving gegeven. Zoek deze foto op in het boek Elburg en omstreken in oorlogstijd 1940-1945. Noteer het paginanummer en bestudeer de context van de foto. Probeer de zeven foto’s zoveel mogelijk in een historische context te plaatsen. Probeer duidelijk te maken welke details er op de foto zijn te zien en welke vragen deze foto’s oproepen. Probeer ook uit te leggen waarom deze foto zo bijzonder (uniek) is.

Foto 1
De Luchtbeschermingsgroep Elburg met commandant Rikus Vos (1939-1940).

Foto 2
Joop ten Have (vierde van rechts) en Tinus van de Wetering (derde van rechts) tijdens het spelen van de volksliederen voorafgaand aan een voetbalinterland op Wembley.

Foto 3
De familie Vlieger feestelijk bijeen in het voorjaar van 1944. Een tijd later zou zich een droevig familiedrama voltrekken.

Foto 4
Op 18 april 1945 arresteerden de NBS (de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten) een groepje Duitsers. Vanuit een dakraam maakte de Arnhemse evacué Piet Hessing deze bijzondere foto.

Foto 5
Een feestvierende bevolking van Elburg op 19 april 1945. Op het militaire voertuig zitten onder andere Edgard Stevens en Kornelis Veninga.

Foto 6
Gevangenen uit het zojuist bevrijdde concentratiekamp Dachau (begin mei 1945). Tweede van links staat Dick Bleij.

Foto 7
Lange tijd stond dit grafmonument op de begraafplaats in Doornspijk. De tekst van dit graf riep vragen op.

Eindopdracht

Bestudeer het boek Elburg en omstreken in oorlogstijd 1940-1945 en selecteer drie foto’s die voor jou persoonlijk heel bijzonder zijn. Motiveer bij iedere foto waarom je keuze op deze foto is gevallen.