Op 22 september 2022 is er een einde gekomen aan het leven van Loeti Vischschraper. Loeti leed de laatste jaren van zijn leven aan de ziekte van Parkinson. De kwaliteit van leven werd steeds minder. Moegestreden stierf Loeti in het bijzijn van zijn dierbare vrouw Jonnie en zijn kinderen. Loeti Vischschraper werd 82 jaar oud. Op de rouwkaart staan Loeti’s eigen indringende woorden: Tweeëntachtig jaar geleefd in geleende tijd! Het is ze niet gelukt! Ik heb mijn taak volbracht en mijn eigen familie (gezin) op deze wereld gezet. Het gaat niet meer en ik laat jullie in volle liefde achter. Wees lief voor elkaar!
Levi (Loeti) Vischschraper werd op 8 mei 1940 geboren aan de Vrolikstraat 281 in Amsterdam. Twee dagen later vielen de Duitsers Nederland binnen. Loeti’s ouders waren Salomon Vischschraper (1920-1941) en Judith Nebbig. Op 17 juli 1941 werd dochter Mia geboren. Salomon Vischschraper was leerbewerker. Hij werd al tijdens één van de eerste razzia’s opgepakt en gedeporteerd naar Buchenwald. Hij hoorde bij de 425 jonge Joodse mannen die op 22 februari 1941 in de Joodse buurt werden opgepakt na de dood van WA-man Koot. Salomon Vischschraper stierf op 17 mei 1941 door ziekte en uitputting in concentratiekamp Buchenwald.
Kort na de dood van Salomon Vischschraper beviel zijn vrouw van dochtertje Mia. Moeder Vischschraper met haar beide kinderen moesten zij in het voorjaar van 1943 onderduiken. De kleine Mia opgenomen in het gezin van de familie Hummel in Spekholzerheide, in de omgeving van Kerkrade. Ze leed aan tuberculose. Deze ziekte had tot gevolg dat Mia op 16 oktober 1943 op tweejarige leeftijd stierf. Ze werd ’s nachts in alle stilte begraven in de tuin van de familie Hummel. Moeder Judith Vischschraper-Nebbig zat in Amsterdam ondergedoken en wist de oorlog uiteindelijk te overleven. Ze leed lange tijd aan tuberculose en lag na de oorlog veelvuldig in ziekenhuizen (sanatoria). Judith Vischschraper stierf op 14 januari 1953 op 32-jarige leeftijd.
Loeti Vischschraper werd in 1943 ondergebracht bij de familie Koornberg aan de Zwarteweg in Oosterwolde. Hij kreeg de schuilnaam Jantje van Dijk. Toen het in de zomer van 1944 te gevaarlijk werd in Oosterwolde, werd Loeti overgebracht naar Elburg. Bij de familie Broekhuizen aan de Beekstraat 11 vond Loeti tot aan de bevrijding een veilig onderkomen. Pas in de loop van 1946 werd Loeti kortstondig herenigd met zijn moeder. In dezelfde tijd werd duidelijk dat tijdens de oorlogsjaren 42 familieleden waren vermoord. De zwakke gezondheid van zijn moeder was er de oorzaak van dat Loeti na de oorlog op verschillende adressen verbleef. Uiteindelijk kwam Loeti in oktober 1949 terecht bij de Rudelheimstichting (een tehuis voor Joodse jongens) in Hilversum. Daar leerde hij zijn latere vrouw Jonnie Verhoeven kennen met wie hij in 1962 trouwde. Uit hun huwelijk werden twee zoons en een dochter geboren.
Na de dood van Jennigje Broekhuizen-Docter (in 1969) verwaterde het contact tussen de familie Vischschraper en Elburg enigszins. Maar door een oproep in het Nieuw Israëlitisch Weekblad van 6 november 2009 werden de contacten weer hersteld. Op 20 november 2009 brachten Loeti en Jonnie Vischschraper een bezoek aan museum Sjoel Elburg. Op dezelfde dag werd ook een bezoek gebracht aan mevrouw Broekhuizen-Flier, de schoondochter van het echtpaar Broekhuizen van het onderduikadres Beekstraat 11.
Op 4 mei 2011 bracht de familie Vischschraper opnieuw een bezoek aan Elburg. Loeti en Jonnie wilden hun kinderen en kleinkinderen Elburg laten zien. Na in de morgenuren bezoekjes te hebben gebracht bij de nazaten van de families Koornberg en Broekhuizen werd in de middaguren een rondleiding gedaan door de Elburger binnenstad. In de avonduren liep de familie Vischschraper mee in de stille tocht naar de Joodse begraafplaats en naar het verzetsmonument. Tijdens de plechtige ceremonie sprak zoon Frank Vischschraper voor een groot publiek een indrukwekkende rede uit, waarin het aangrijpende levensverhaal van zijn vader centraal stond. Aan het einde van zijn speech bedankte Frank namens zijn familie Oosterwolde en Elburg, in het bijzonder de families Koornberg en Broekhuizen.
Loeti Vischschraper was een bescheiden mens. Hij leefde voor zijn familie. De trauma’s van de oorlog hebben diepe sporen bij hem nagelaten, maar de liefde voor zijn vrouw, kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen gaven hem kracht om te leven. Loeti bleek een sterk mens te zijn. Een voorbeeld voor velen. Loeti leefde 82 jaar in geleende tijd waarbij hij een spoor van liefde heeft achtergelaten.
Willem van Norel
Elburg, 22 september 2022