In memoriam Jules Schelvis (1921-2016)
Op zondag 3 april stierf Jules Schelvis in zijn woonplaats Amstelveen op de hoge leeftijd van 95 jaar. Zijn overlijden bleef in de media niet onopgemerkt. Onze eerste ontmoeting was op 15 juli 2012 in Westerbork tijdens de 70-jarige herdenking van het eerste transport vanuit Westerbork. Jules Schelvis was daar met zijn begeleidster Rozette Kats. Op de plek waar Jules en zijn vrouw Rachel en schoonfamilie op 1 juni 1943 werden gedeporteerd naar Sobibor.
Na afloop van de herdenking werd een afspraak gemaakt om in Elburg een lezing te houden over zijn ervaringen in Sobibor. Jules wilde daar graag gehoor aan geven. Hij beschouwde het als een opdracht om zijn verhaal over Sobibor door te geven. In dezelfde tijd verscheen zijn laatste publicatie: Er reed een trein naar Sobibor. De lezing vond eind oktober 2012 plaats in een overvolle Ichthuskerk. Er waren die avond ook veel jongeren aanwezig. Dat bemoedigde hem zeer. Het gedetailleerde verhaal over de treinreis naar vernietigingskamp Sobibor maakte grote indruk.
In oktober 2013 maakte Jules Schelvis op 92-jarige leeftijd voor de laatste keer de reis naar Sobibor. Daar werd de opstand na zeventig jaar uitgebreid herdacht. Jules werd tijdens die ceremonie benoemd tot Officier in de Orde van Verdienste van de Republiek Polen. Na deze indrukwekkende herdenking hadden de meegereisde leerlingen van het Nuborgh College Lambert Franckens een onvergetelijke ontmoeting met Jules Schelvis. Op de vraag van een van de leerlingen waarom Jules Schelvis op zijn hoge leeftijd nog naar Sobibor was afgereisd zei hij: Ik ben hier om jullie mijn verhaal te vertellen. Jullie moeten deze verhalen doorvertellen aan jullie kinderen en die op hun beurt weer aan hun nageslacht.
Onvergetelijk was ook het concert op 30 november 2013 in een volle Oosterkerk. Jules las in fragmenten zijn aangrijpend verhaal voor over zijn deportatie naar Sobibor in 1943. Het Nationaal Symfonisch Kamerorkest speelde daarbij door Jules zorgvuldig uitgekozen muziekstukken. Er zouden daarna nog diverse concerten volgen. Het laatste concert was op 2 maart 2015 in het Vredespaleis in Den Haag, de geboortedag van zijn eerste vrouw Rachel. Jules Schelvis was ook aanwezig bij de uitreiking van de publicatie Joods leven in Elburg op 29 oktober 2014 in het refter van Museum Elburg. Hij en Victorien Klompmaker kregen de eerste exemplaren van dit standaardwerk uitgereikt. Jules hield tijdens deze bijeenkomst een ontroerende toespraak.
Jules Schelvis heeft een bewogen leven gehad. Na zijn vervroegde pensionering in 1982 heeft hij zich met volle overgave gewijd aan de geschiedschrijving van vernietigingskamp Sobibor. Hij wilde tot in detail weten wat er met zijn vrouw Rachel en zijn overige familieleden was gebeurd. Jules schreef daarover enkele boeken, hield lezingen voor volle zalen en werkte mee aan diverse televisieprogramma’s. In 2008 ontving hij voor al zijn historisch onderzoek een eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam. Jules Schelvis was een beminnelijk en nobel mens. Hij heeft met zijn publicaties en verhalen een onuitwisbare indruk achtergelaten. Hij móést over Sobibor vertellen. We gedenken Jules Schelvis met heel veel bewondering en respect. Zijn verhaal zal zeker doorverteld worden. Moge hij rusten in vrede.
Willem van Norel
4 april 2016