Bertha Jansen-Lipke (1937)

Bertha Jansen-Lipke was drie jaar oud toen de oorlog uitbrak. Ze woonde als kind met haar ouders aan de Vischpoortstraat 18. In september 2019 heeft Bertha haar herinneringen aan de oorlog opgeschreven. Hieronder volgt haar relaas.

Ouders
Mijn vader, Hendrikus Lipke, was aannemer en tevens brandweercommandant  (opperbrandmeester heette dat toen). Hij moest ’s nachts vaak zijn bed uit als er luchtalarm was. Mijn ouders hadden daarnaast in het pand Vischpoortstraat 18 een winkel met glas, porselein en aardewerk. Mijn moeder kwam oorspronkelijk uit Amsterdam. Haar broers en zussen woonden daar tijdens de oorlog ook. Tijdens de hongerwinter in 1944 kwamen veel mensen uit de grote steden naar het platteland. Mijn ooms en tantes kwamen naar ons toe. Ze gingen vaak met voldoende voedsel naar huis.

           
Schooltijd
Als kind ging je in die tijd met drie jaar naar de kleuterschool. Ik ging dus in 1940 eerst in de Schapesteeg en kort daarna in de Ellestraat naar school. In 1943 kwam ik op de lagere school aan de Bas Backerlaan. We waren op gevaar getraind. Als er geschoten werd, moesten we snel de school verlaten en op het muurtje tegen de wal moesten gaan zitten. De school werd op een bepaald moment door de Duitsers bezet en we kregen geen les. Af en toe mochten we bij de juffrouw van de tweede klas thuiskomen, maar eigenlijk sloegen we deze klas over en gingen het jaar daarop naar de derde klas.

Werk
De aannemers in Elburg hadden in die periode weinig werk. Mijn vader ging in die tijd meubels en kleppers (houten sandalen) maken. Kleppers bracht ik ook naar de juffrouw uit de tweede klas. Toch kan ik mij niet herinneren dat ik bang was. Je vond alles spannend. En je voelde je veilig bij je ouders thuis.

Evacués
In 1944 werd Arnhem gebombardeerd en de inwoners moesten vluchten. De mensen met grote huizen kregen evacués uit Arnhem in huis. Bij ons in huis kwam een echtpaar met drie kinderen wonen en bij de buren een moeder en een dochter. Met die dochter had ik veel contact. Zowel die moeder als haar dochter hebben in mijn poëziealbum een versje geschreven.

Broer Jur
Mijn broer Jur, die 17 jaar ouder was dan ik, was bakker in Hilversum. Hij werd tijdens een razzia opgepakt. Jur werd naar Kamp Amersfoort vervoerd. Zijn vriendin uit Breda heeft alles in het werk gesteld om hem vrij te krijgen en dat is haar uiteindelijk gelukt. Na de bevrijding ging hij als bakker voor de Canadezen werken, eveneens in Hilversum. Op 9 oktober 1945 zijn ze getrouwd in Elburg. Jur en Jo vierden hun bruiloft in hotel-restaurant “Het Scheepje” (Vischpoortstraat 5; thans sportzaak van Joop Zwart). Er waren veel Canadezen op het feest. Ze brachten een grote bruidstaart mee en zorgden ook voor de hapjes en de drankjes.

   
Bevrijding
Toen Elburg in 1945 bevrijd werd, reden de Canadezen met tanks door de met vlaggen versierde straten. Alle kinderen mochten meerijden op de tanks en van een van deze Canadezen heb ik mijn eerste stukje chocolade gekregen. Wat smaakte dat heerlijk! Overal in Elburg werd de bevrijding gevierd. Met onze buurt vierden we feest in de Smeesteeg. Jong en oud deed mee. Er werden allerlei spelletjes gedaan, onder andere stoelendans. Mijn moeder bleef over en werd op een podium gezet en met slingers behangen. Wat was ik trots op haar!

       

POËZIE-ALBUM
Vanaf eind september 1944 verbleven veel Arnhemse evacués in Elburg. Bertha Lipke woonde tijdens de oorlog aan de Vischpoortstraat 18. In deze straat verbleef ook de familie De Groote uit Arnhem. Moeder en dochter De Groote schreven op 18 november 1944 elk een gedichtje in het poëziealbumpje van Bertha Lipke.

Lieve Bertha,
Ik bied dit blaadje
in je album vriendelijk aan.
Met de beste harte beden
dat het je steeds wel mag gaan.

Daar alleen kan liefde zijn
Daar alleen is alles goed
Waar men vrij en ongedwongen
Alles voor elkander doet.

Vluchtelinge van Arnhem, mevrouw G.H. de Groote-van Laar
Elburg, 19 november 1944

Vriend’lijke gedachten
daden stil en zacht
Woorden vol van liefde
hebben groote macht.
Laat je licht dan schijnen
waar het somber is.
Droefheid zal verkeeren
in verheugenis.

Ter herinnering aan Dini de Groote
19 november 1944